ΤΑ ΚΑΛΥΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΣΚΕΥΩΝ
ά καλύμματα τῶν ἱερῶν Σκευῶν εἶναι τρία: ἕνα γιά τό ἅγιο Δισκάριο, ἕνα ὅμοιο γιά τό ἅγιο
Ποτήριο καί τό τρίτο, μεγαλύτερο καί σέ σχῆμα τετράγωνο, πού καλύπτει καί τά δύο μαζί, καί ὀνομάζεται Ἀέρας.
Ὁ ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας γράφει: «Καὶ καλύπτει τὸν ἄρτον καὶ τὸ ποτήριον πέπλοις πολυτίμοις». Καί συνεχίζει: «Διότι πραγματικὰ συγκαλυπτόταν στὴν ἀρχὴ ἡ δύναμις τοῦ ἐνανθρωπήσαντος, ἕως τὸν καιρὸ τῶν θαυμάτων καὶ τῆς μαρτυρίας ἀπὸ τὸν οὐρανὸ», κατά τήν βάπτιση στόν Ἰορδάνη.
Ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης γράφει, ὅτι «ἡ κάλυψη τῶν προσφερομένων Δώρων μᾶς ὑπενθυμίζει τὸ γεγονός, ὅτι δὲν ἀναγνώρισαν ὅλοι τὸν Χριστὸ ἐξ ἀρχῆς· ὅτι, ἂν καὶ σαρκώθηκε,δὲν ἐξῆλθε ἐκ τοῦ μυστηρίου τῆς Θεότητος καὶ τῆς προνοίας Του». Σέ ἄλλο σημεῖο γράφει, πώς τά καλύμματα τῶν ἱερῶν Σκευῶν συμβολίζουν τά σπάργανα μέ τά ὁποῖα τύλιξαν τό θεῖο βρέφος. «Εἶτα, τὸ τοῦ δίσκου κάλυμμα λαβών, σημαῖνον, σὺν τοῖς ἄλλοις καλύμμασι, τὰ σπάργανα».
ΤΟ ΔΙΣΚΟΚΑΛΥΜΜΑ
ἅγιος Γερμανός Κωνσταντινουπόλεως, γιά τό Δισκοκάλυμμα γράφει ὅτι συμβολίζει τό «σουδάριον», πού περικάλυπτε τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου στόν τάφο. «Τὸ δισκοκάλυμμα ἐστίν, ἀντὶ τοῦ σουδαρίου, ὁ ἦν ἐπὶ τοῦ προσώπου αὐτοῦ, περικαλύπτον αὐτὸν ἐν τῷ τάφῳ» καί σέ ἄλλο σημεῖο ἀναφέρει: «Καὶ ἡ ἐπάνω κάλυψις τοῦ δίσκου, ἐμφαίνει τὴν σινδόνα, ἣν τύλιξαν τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου».
Ο ΑΕΡΑΣ
ιά τόν Ἀέρα ὁ ἅγιος Γερμανός Κωνσταντινουπόλεως γράφει, ὅτι συμβολίζει τόν λίθο, μέ τόν ὁποῖο ὁ Ἰωσήφ ἀσφάλισε τό μνημεῖο. «Ὁ ἀὴρ ἐστὶ καὶ λέγεται, ἀντὶ τοῦ λίθου, οὗ ἠσφαλίσατο τὸ μνημεῖον ὁ Ἰωσήφ... Ἰδοὺ ἐσταύρωται Χριστός, τέθαπται ἡ ζωή, ἠσφαλίσθη ὁ τάφος».
Ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἀέρας σημαίνει τό στερέωμα καί τήν σινδόνα. «Ὡς ἀὴρ καὶ τὸ στερέωμα, ἐνῷ ὁ ἀστὴρ καὶ τὴν σινδόνα σημαίνει».
Ὁ Θεόδωρος Στουδίτης ὀνομάζει τόν Ἀέρα «ἀνώτατον πέπλον ἤ ἁπλῶς τὸ πέπλον». «Ὁ δὲ ἱερεὺς τῷ ἀνωτάτῳ πέπλῳ, ὃ καὶ ἀέρα οἶδεν ὁ λόγος καλεῖν, τὰ Δῶρα ἐπικαλύπτει».
Ὁ Ἀέρας εἶναι σύμβολο τῆς συγκαταθέσεως τοῦ οὐρανίου Πατρός στήν προσφορά τοῦ Υἱοῦ. Αὐτήν τήν συγκατάθεση βεβαιώνει καί ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ στόν Πιλάτο: «Οὐκ εἶχες ἐξουσίαν οὐδεμίαν κατ᾽ ἐμοῦ, εἰ μὴ ἦν σοι δεδομένον ἄνωθεν».
Ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας παρατηρεῖ ὅτι ἡ ἔκφραση «δεδομένον ἄνωθεν» σημαίνει τήν συγκατάθεση τοῦ Πατρός στό πάθος τοῦ Υἱοῦ καί ταυτοχρόνως, ὅτι ὁ Υἱός ἀποδέχθηκε ἑκουσίως τήν σταυρική Του θυσία.
Τό θέμα τοῦ συμβολισμοῦ τῶν λειτουργικῶν Σκευῶν ἐπειδή εἶναι πολύ σημαντικό πρέπει νά τό προσέξουμε ἰδιαίτερα. Ἀπό πολλούς ὑπομνηματιστές τῆς θείας Λειτουργίας, ἀπό τήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Διονύσιου τοῦ Ἀρεοπαγίτου μέχρι τόν ἅγιο Συμεών Θεσσαλονίκης, ἀλλά στήν συνεχεία καί μέχρι τῶν ἡμερῶν μας, ἔχουν διατυπωθεῖ πολλές ἀλληγορικές ἑρμηνεῖες καί συμβολισμοί. Εἶναι ἀνάγκη νά τονίσουμε ὅτι πάντοτε προηγεῖται ἡ πρακτική χρηστικότητα τῶν Σκευῶν, ἀκολουθεῖ ἡ ἱστορική ἐξέλιξή τους καί ἀκολουθεῖ ἡ θεολογική καί συμβολική ἑρμηνεία τους. Γιά τούς λόγους αὐτούς ἀπαιτεῖται ἡ θεολογία καί ὁ συμβολισμός νά στηρίζονται στήν ἱστορία καί νά μήν παρεκκλίνουν αὐθαίρετα σέ ἀστήρικτες ὑπερβολές, πράγμα τό ὁποῖο παρατηρεῖται στά λειτουργικά ὑπομνήματα. Δέν εἶναι βέβαια πάντοτε εὔκολη ἡ προσεκτική ἔρευνα τῆς πορείας τῶν λειτουργικῶν Σκευῶν, ἀπό τήν ἱστορία καί τήν λειτουργική χρήση τους μέχρι τό ποιός εἶναι ὁ τελικός καί ἀληθινός συμβολισμός τους.
Ὁ Κωνσταντίνος Καλλίνικος, μετά ἀπό ἕναν προβληματισμό του γιά τήν συμβολική σημασία τῆς νίξεως τοῦ Ἀμνοῦ μέ τήν Λόγχη, μέ δυσφορία σημειώνει τά ἑξῆς χαρακτηριστικά: «Ἀλλ᾽ οἱ ἀλληγορισταὶ οὐδέποτε, ἐν τῇ παραγωγῇ τῶν ὡραίων καὶ οἰκοδομητικῶν ἑρμηνευμάτων, ἐσκέφθησαν καὶ πῶς τοπικῶς καὶ χρονικῶς νὰ τὰ συναρμονίσωσιν, ἀφήσαντες αὐτὰ καὶ ἀπὸ τῆς ἀπόψεως ταύτης ἐναέρια καὶ ἀστήρικτα».
Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ - Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΣΚΕΥΩΝ
ώρα ὅσον ἀφορᾶ τό ζήτημα τῆς αἰσθητικῆς τῶν ἱερῶν Σκευῶν καί τίς προδιαγραφές τῆς λειτουργικῆς τους χρήσεως, κραυγάζουν ἡ ἐκβιομηχάνιση καί ἡ ἀξιοκαταφρόνητη ποιότητα καί αἰσθητική τῶν ἀντικειμένων πού γεμίζουν σήμερα τούς Ναούς μας. Πολλά ἀπό αὐτά, ἐνῶ εἶναι λειτουργικά ἀπαράδεκτα καί ἀδόκιμα, ἀτυχῶς θεωροῦνται ὡς παράδοση καί ἐκσυγχρονισμός. Καί εἶναι νά ἀπορεῖ κανείς, πῶς οἱ παλαιότερες πρίν ἀπό ἐμᾶς γενεές, γνώριζαν τί κατασκεύαζαν καί ἐφάρμοζαν στίς ἀκριβεῖς λειτουργικές προδιαγραφές τους καί πῶς οἱ σύγχρονοί μας καλλιτέχνες, κατά ἕνα μεγάλο ποσοστό, τίς ἀγνοοῦν.
Ὁ ἅγιος μυσταγωγός τῆς Ἐκκλησίας Συμεών Θεσσαλονίκης ἀναφωνεῖ συγκλονισμένος: «εἶδον γὰρ αὐτὸς πλείστους περὶ ταῦτα ἀμελῶς ἔχοντας καὶ σχεδὸν ὡς οὐδὲν αὐτὰ ἡγουμένους καὶ ἐπὶ τούτοις… ἐκ βάθους ἐστέναξα».
Ὅμως ὁ ἐκ βάθους στεναγμός τοῦ ἱεροῦ Συμεών τρέπεται σέ παιδαγωγική αὐστηρή προτροπή ἰδιαίτερα πρός τούς ἱερωμένους, τούς οἰκονομοῦντας καί ψαύοντας τά ἱερά καί ἅγια:
«Ἄνθρωπε, μικρὰ ταῦτα λογίζει; Καὶ τῶν πατέρων ὅρους παραλογίζῃ τοὺς ἄνωθεν παραδεδομένους; Οὐδὲν μικρὸν ἐν τῇ μεγάλου Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ χριστοῦ Ἐκκλησίᾳ.
Οὐδὲν δίχα λόγου, ὅτι αὐτοῦ τοῦ ζῶντος Λόγου ἡ Ἐκκλησία, διὸ μετὰ λόγου πάντα μεγίστου.
Πῶς οὖν τολμᾷ τις ὅλως τὰ μετὰ λόγου καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ Λόγου ἰδίαις ὁρμαῖς παρορᾶν καὶ ἑαυτοὺς εἰσάγειν τῆς τούτων καταλύσεως νομοθέτην;Οὐκ οἶδας ὅτι τάξις συνέχει πάντα…. Καὶ ὅτι οὐκ ἔστιν ἀκαταστασίας ὁ Θεὸς… ἀλλ᾽ εἰρήνης καὶ τάξεως καὶ ὅτι ἡ ἐν οὐρανοῖς εὐταξίᾳ καὶ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐστί;…Ὑπερμάχει οὖν τῶν ἱερῶν τάξεων, ἵνα μισθοὺς πολλαπλοῦς κομίσῃ παρὰ Θεοῦ, ὡς ἀγαπῶν εὐπρέπειαν οἴκου Κυρίου καὶ τὴν ἱερὰν τηρῶν τάξιν».
