άθε χρόνο τέτοιες µέρες η σκέψη µας γυρνά στα περασµένα, στο µουντό εκείνο φθινοπωρινό πρωινό, που η Ελλάδα ολόκληρη ορθώνεται ατρόµητη και περήφανη, για να κλείσει µε τ' ατσάλινα στήθη της, τον δρόµο στον θρασύδειλο κατακτητή. Αξίζει να παρακολουθήσουµε ένα σύντοµο χρονικό των γεγονότων για να θυµηθούν οι παλιότεροι και να µάθουν οι νεότεροι. 
Το τέλος του πρώτου παγκοσµίου πολέµου σήµανε την αρχή µιας εποχής αναγέννησης και αναδηµιουργίας για την ανθρωπότητα. Όλοι έµοιαζαν ευτυχισµένοι για το τέλος του εφιάλτη και αποφασισµένοι να µην επιτρέψουν να επαναληφθεί. ∆υστυχώς όµως οι αιτίες που είχαν οδηγήσει σε εκείνον τον πόλεµο δεν έπαψαν να υπάρχουν και οι άνθρωποι δεν κατάφεραν να ζήσουν µονιασµένοι. Η κατάσταση χειροτέρεψε µε την άνοδο στην εξουσία των φασιστικών κοµµάτων, στην Ιταλία, µε τον Μουσολίνι και µετά στη Γερµανία, µε τον Χίτλερ.
Οι δυο τους, σε συνεργασία και µε τους Ιάπωνες, αποφάσισαν να µοιράσουν τον κόσµο και να ιδρύσουν τις αυτοκρατορίες τους, αδιαφορώντας για τους ποταµούς αίµατος που θα σήµαινε αυτό. Ο Χίτλερ ονειρευόταν την Τρίτη γερµανική κοσµοκρατορία, το Γ΄ Ράιχ, ενώ ο Μουσολίνι την ανασύσταση της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας. Έτσι, ο µεν πρώτος θα κατακτούσε την κεντρική, βόρεια και ανατολική Ευρώπη, ενώ οι Ιταλοί έπαιρναν τη νότια µαζί µε όλες τις µεσογειακές χώρες της βόρειας Αφρικής. Από τη µοιρασιά είναι φανερό ότι η πατρίδα µας έπεσε στο κοµµάτι των Ιταλών.
Η αρχή έγινε µε διάφορες περιφερειακές συγκρούσεις, που εύστοχα παροµοιάστηκαν µε τις πρώτες βροντές πριν τη µπόρα. Η εισβολή της Ιταλίας στην Αιθιοπία, ο Ισπανικός εµφύλιος και η επίθεση των Ιαπώνων στην Κίνα δεν ήταν παρά τα προµηνύµατα της καταστροφής που ερχόταν. Από τον Απρίλιο του 1939 οι Ιταλοί είχαν καταλάβει την Αλβανία και άρχισαν να προκαλούν την Ελλάδα. Ξεκίνησαν µε συνοριακά επεισόδια στην ελληνοαλβανική µεθόριο και συκοφαντικές δηµοσιογραφικές εκστρατείες, που παρουσίαζαν την Ελλάδα ως παραβάτη του διεθνούς δικαίου, και συνέχισαν µε παρενοχλήσεις αλλά και βοµβαρδισµούς ελληνικών πλοίων στην Αδριατική. Αποκορύφωµα αυτών των προκλήσεων ήταν ο τορπιλισµός του καταδροµικού «Έλλη» στο λιµάνι της Τήνου.
Το ελληνικό πλοίο βρισκόταν στο νησί για τη γιορτή του ∆εκαπενταύγουστου. Ήταν σηµαιοστολισµένο και το πλήρωµα συµµετείχε στις γιορταστικές εκδηλώσεις. Κανένας δεν µπορούσε να πιστέψει ότι κάτι κακό θα συνέβαινε εκείνο το γιορτινό πρωινό. Ένα ιταλικό υποβρύχιο πλησίασε από τα ανοιχτά και άνανδρα, χωρίς καµιά προειδοποίηση, εξαπέλυσε τις τορπίλες του και χάθηκε αµέσως στα βάθη του Αιγαίου. Οι εκρήξεις ήταν εκκωφαντικές, σείστηκε ολόκληρο το νησί και η µέρα της γιορτής έγινε ηµέρα θρήνου. Το πλήγµα ήταν βαρύ και ύπουλο, µια πράξη δειλίας. Οι τορπίλες δεν έπληξαν µόνο την «Έλλη» αλλά και το φιλότιµο του Έλληνα. Ήταν µια πληγή που θα την πλήρωναν πολύ ακριβά οι Ιταλοί στα βουνά της Πίνδου.
Παρά το µεγάλο κακό της Τήνου, επίσηµα η Ελλάδα δεν αντέδρασε, προσπαθώντας ν’ αποφύγει τον πόλεµο. Οι Ιταλοί όµως δεν έδειχναν διατεθειµένοι ν’ αφήσουν να τους ξεφύγει µια, κατά τη γνώµη τους, µοναδική ευκαιρία για µια εύκολη νίκη. Στέλνουν, λοιπόν, τον πρεσβευτή τους στην Αθήνα να επιδώσει στον τότε πρωθυπουργό, Ιωάννη Μεταξά, το τελεσίγραφο του Μουσολίνι. Οι απαιτήσεις τους ήταν «γη και ύδωρ». Ζήτησαν από τους Έλληνες να παραδοθούν αµαχητί, φοβερίζοντας µε τη δύναµη των όπλων. Ήταν µάλιστα τόσο σίγουροι για την απόρριψη του τελεσιγράφου τους, που εξαπέλυσαν την επίθεσή τους, τρεις ώρες πριν τη λήξη του, δείχνοντας ανανδρία για µια ακόµη φορά. Βέβαιοι για την αριθµητική και ποιοτική ανωτερότητα του στρατού τους, οι Ιταλοί στρατηγοί υπολόγιζαν, ότι, το πολύ σε µια εβδοµάδα, η Ελλάδα θα κατέρρεε. Η αλήθεια είναι ότι η επίθεση ήταν σφοδρότατη και απολύτως αιφνιδιαστική. Οι ελάχιστες ελληνικές προφυλακές αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, επιτρέποντας έτσι στους Ιταλούς να προελάσουν.
Το ξηµέρωµα της 28 Οκτωβρίου προκάλεσε σ’ όλη την Ελλάδα ανάµεικτα συναισθήµατα. Το ξύπνηµα από τις σειρήνες και την αρχική σαστιµάρα διαδέχτηκαν γρήγορα ένας ατέλειωτος ενθουσιασµός, ένα ξέφρενο πανηγύρι. Όπως τουλάχιστον δείχνουν οι εικόνες-ντοκουµέντα, εκείνης της εποχής, κανένας δεν φαίνεται να φοβάται και όλοι πίστευαν, ότι έφτασε επιτέλους η ώρα ν’ απαντήσουν στις ταπεινώσεις τόσων µηνών. Είναι πράγµατι πέρα από κάθε φαντασία να βλέπει κανείς τη µικρή Ελλάδα να ετοιµάζεται ν’ αντιµετωπίσει την πανίσχυρη Ιταλία σφυρίζοντας ανάλαφρους σκοπούς. (Κορόιδο Μουσολίνι )
Τον αρχικό ενθουσιασµό, όχι µόνο δεν τον σταµάτησαν τα παγωµένα βουνά της Πίνδου, αλλά και τον ατσάλωσαν ακόµα περισσότερο. Η βουβή, αµετάκλητη απόφαση ρίζωσε σε κάθε καρδιά. «∆ε θα περάσουν» ψιθύριζαν τα σφιγµένα χείλη και έγιναν πείσµα αλύγιστο, ποτάµι ασυγκράτητο, που όρµησε σαρώνοντας τα πάντα στο πέρασµά του. Σε λιγότερο από δύο εβδοµάδες ο ελληνικός στρατός, όχι µόνο ανέκοψε την προέλαση των Ιταλών, αλλά πέρασε και στην αντεπίθεση. Αξίζει σ’ αυτό το σηµείο να παρακολουθήσουµε τα γεγονότα µέσα από µια αυθεντική, µαρτυρία, όπως τη διηγείται ένας τραυµατίας αξιωµατικός, που από σεµνότητα µένει ανώνυµος. «Όταν στις 30 Οκτωβρίου, το πρωί φτάσαµε στη χαράδρα του Σµόλικα άρχισε αµέσως να βρέχει. Οι στρατιώτες µου ήταν αδύνατο να συγκρατηθούν. Αν και περπάτησαν 87 χιλιόµετρα, σε λιγότερο από 40 ώρες, µέσα σε βροχή και λάσπη, ρίχτηκαν στη µάχη σαν αετοί. Πολεµήσαµε ως το βράδυ και τελικά οι Ιταλοί κατρακύλησαν πανικόβλητοι στο ύψωµα. Τους κυνηγήσαµε ως τα µεσάνυχτα, χωρίς κανένας µας να θέλει να σταµατήσει. Τους πολεµήσαµε έτσι οκτώ µέρες συνεχώς. Θα τους ρίξουµε στη θάλασσα, ήταν η γενική κραυγή. Μερικά παιδιά είχαν στις τσέπες τους κουδούνια για να τα κρεµάσουν στους Ιταλούς που θα έπιαναν αιχµαλώτους......και έπιασαν πολλούς»
Τις πρώτες νίκες διαδέχονται µια σειρά από εκπληκτικές επιτυχίες που αφήνουν άφωνο όλο τον κόσµο. Στις 22 Νοεµβρίου πέφτει η Κορυτσά και σ’ όλη την Ελλάδα ο λαός γιορτάζει, νέο πανηγύρι στις 24 µε τη νίκη στο Πόγραδετς και την Πρεµετή. Σειρά έχουν το Αργυρόκαστρο και η Χιµάρα. Η υποχώρηση των Ιταλών έχει γίνει άτακτη φυγή και οι µαρτυρικές πολιτείες της Βορείου Ηπείρου ξαναγίνονται ελληνικές, µετά από αιώνων σκλαβιά. Όµως ο βαρύς χειµώνας της Πίνδου θα ανακόψει για λίγο την ορµή των πολεµιστών µας, που υποφέρουν από το κρύο, εξαιτίας της έλλειψης εφοδίων. Αµέτρητα είναι τα παλικάρια που θα χαθούν στα βουνά ή θα ακρωτηριαστούν από τα κρυοπαγήµατα. Θα ήταν παράλειψη να µην αναφερθούµε σ’ αυτό το σηµείο στην τεράστια συνεισφορά της Ηπειρώτισσας Γυναίκας. Γίνονται µάνες σύζυγοι, αδερφές όλων των πολεµιστών του µετώπου και στηρίζουν κυριολεκτικά µε τις πλάτες τους την προσπάθεια της επιµελητείας του στρατού. Έφτασαν πιο πάνω απ’ τα σύννεφα και έδειξαν σε όλο τον κόσµο την αγάπη αυτού του λαού για την ελευθερία.
Η ανοιξιάτικη αντεπίθεση του ιταλικού στρατού, όχι µόνο δεν κατάφερε τίποτα, αλλά οδήγησε σε και σε νέες επιτυχίες των Ελλήνων. Ήταν πράγµατι ένα γερό µάθηµα προς τον αλαζόνα δικτάτορα. Η πρώτη ήττα του φασισµού και µάλιστα, από µια µικρή χώρα µε ελάχιστα µέσα, τόνωσε το ηθικό όλων των ελεύθερων ανθρώπων.
Μπροστά στον κίνδυνο της οριστικής ήττας των Ιταλών, ο Χίτλερ αποφασίζει να επέµβει. Οι απροσδόκητες εξελίξεις στα Βαλκάνια εµπόδιζαν την επίθεση στη Ρωσία, αφού έπρεπε να έχει εξασφαλισµένα τα νώτα του. Στις 6 Απριλίου 1941 εκδηλώνεται η πρώτη επίθεση των Γερµανών στην ελληνοβουλγαρική µεθόριο. Στα οχυρά του Ρούπελ ξαναγράφονται σελίδες δόξας. Οι λιγοστοί υπερασπιστές αµύνονται αποφασιστικά στη γερµανική επίθεση και καταφέρνουν να την αποκρούσουν. Τα οχυρά δεν έπεσαν ποτέ, αλλά η ήττα της Σερβίας επέτρεψε στους Γερµανούς να τα παρακάµψουν και να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, περνώντας απ’ την κοιλάδα του Αξιού. Ο κεραυνοβόλος πόλεµος των Γερµανών και η εξάντλησή των ελληνικών δυνάµεων έφεραν γρήγορα 3 την κατάρρευση. Σε λίγες µέρες όλα είχαν χαθεί. Στις 21 Απριλίου υπογράφεται η συνθηκολόγηση, ενώ στις 27 υψώνεται για πρώτη φορά ο αγκυλωτός σταυρός στην Ακρόπολη.
Το επόµενο εµπόδιο που θα συναντήσουν οι Γερµανοί είναι η Κρήτη, οι Θερµοπύλες της σύγχρονης Ελλάδας. Η µάχη της Κρήτης αποτελεί από µόνη της ξεχωριστό κεφάλαιο, το ίδιο ένδοξο και λαµπρό. Οι Γερµανοί πλήρωσαν την κατάληψή της µε βαρύτατες απώλειες και καθυστέρησαν σηµαντικά για να την ολοκληρώσουν.
Από το Μάιο του’ 41 αρχίζει η σκοτεινή περίοδος της κατοχής. Από τη µια µεριά, η µεγάλη στρατηγική σπουδαιότητα της χώρας µας και από την άλλη, η αδούλωτη ψυχή των Ελλήνων, που αντιστέκονταν µε κάθε τρόπο, ανάγκασε τους Γερµανούς να δεσµεύσουν µεγάλες στρατιωτικές δυνάµεις. Από τις πρώτες κιόλας µέρες οργανώθηκαν ένοπλες οµάδες, που δρούσαν στις πόλεις και την ύπαιθρο, συγκεντρώνοντας πληροφορίες και καταστρέφοντας στρατιωτικούς στόχους. Η δράση των αντιστασιακών οργανώσεων εξόργιζε τους κατακτητές, που συχνά ξεσπούσαν τη βαρβαρότητά τους στον άµαχο πληθυσµό, µε εκτελέσεις και καταστροφές. Αυτό όµως που ταλαιπώρησε τους ανθρώπους και αφάνισε πολλούς, ήταν η µεγάλη πείνα του’ 41-42 µε πρώτα θύµατα τα παιδιά. Όσοι από τους Έλληνες µπορούσαν, διέφευγαν στη Μέση Ανατολή, όπου σχηµάτιζαν ελληνικές µονάδες και συνέχιζαν τον πόλεµο. Η κατοχή κράτησε ως τον Οκτώβριο του’ 44.
Η δοκιµασία του πολέµου και της κατοχής ήταν ιδιαίτερα οδυνηρή για την Ελλάδα. Η απελευθέρωση βρήκε τη χώρα µας τελείως κατεστραµµένη και έχοντας πληρώσει βαρύ φόρο αίµατος.
Σ' αυτούς του ήρωες της Αλβανίας, στρέφεται σήµερα µε ευγνωµοσύνη η σκέψη µας. Τους διαβεβαιώνουµε πως η θυσία τους δεν πήγε χαµένη. Εµείς τα εγγόνια τους θα είµαστε υπερήφανα για τον ηρωισµό και την θυσία τους και η µνήµη τους θα µείνει αιώνια στις καρδιές µας.
Με τα ιερά τους οστά ύψωσαν πάνω στην κορυφή της Πίνδου τον αθάνατο ναό της Νίκης, όπου έγραψαν µε το τίµιο αίµα τους την επιγραφή του Παλαµά:
"Η µεγαλοσύνη στα Έθνη δεν µετριέται µε το στρέµµα µε της καρδιάς το πύρωµα µετριέται και µε το αίµα" .
Ναι! τέτοια είναι πάντοτε η µοίρα της Ελλάδας! να φυλάει Θερµοπύλες, να υψώνει τρόπαια νίκης, να προσφέρει ολοκαυτώµατα, να τολµά εκεί που δεν τολµούν οι άλλοι, να σύρει το ξίφος της για την ελευθερία και από τη λάµψη του να παίρνει η ανθρωπότητα ελπίδα και θάρρος! Ένα µήνυµα µε πολλούς αποδέκτες που στάλθηκε πολλές φορές απ’ το λαό µας και όσοι δεν το κατάλαβαν το πλήρωσαν ακριβά. Κάνουν λάθος όποιοι εκλαµβάνουν την αγάπη µας για την ειρήνη ως αδυναµία.
