τα όσα θα ακολουθήσουν παρακάτω θα αναφέρουμε μερικά πράγματα όχι τόσο θεωρητικά,
όσο πρακτικά, από αυτά, που έχουν σχέση με την οικογένεια και που βοηθούν στην αναβάθμισή της. Διότι σήμερα τα πρώτα θύματα της οικογένειας είναι οι γονείς. Βλέπετε υπάρχει μία ρήξη, μία διαρροή, μία ταραχή στην οικογένεια λόγω του πνεύματος που επικρατεί μέσα στον κόσμο.
Ο ασφαλέστερος δρόμος που προσφέρει ξεγνοια- σιά στους γονείς για τα παιδιά, είναι ή ζωή της Εκκλησίας. Κι όταν λέμε ζωή της Εκκλησίας, δεν μι- λάμε αόριστα, αλλά πολύ συγκεκριμένα. Ή ζωή της Εκκλησίας είναι οι Ακολουθίες, είναι οι Λειτουργίες, είναι γενικά η θεία Λατρεία. Γι’ αυτό πρέπει μ' ένα προγραμματισμένο τρόπο οι γονείς να οδηγήσουν τα παιδιά από μικρά ακόμη μέσα στην Εκκλησία.
Ένας γονιός, για να μπορέσει να προγραμματίσει, δηλαδή εν γνώσει του να χαράξει ένα πρόγραμμα, προκειμένου να φέρει από μικρό το παιδί του στην Εκκλησία, πρέπει να το συνδέσει με τις Ακολουθίες και με τα Μυστήρια της Εκκλησίας, και ιδιαίτερα με την θεία Λειτουργία. Για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε, πρέπει να γίνουμε άνθρωποι της προσευχής. Και για να γίνουμε άνθρωποι της προσευχής, πρέπει οπωσδήποτε να συμμετέχουμε και συχνά να είμαστε παρόντες στις Ακολουθίες της Εκκλησίας. 
Όταν ερχόμαστε στις Ακολουθίες της Εκκλησίας, τότε οπωσδήποτε θα γίνουμε φιλακόλουθοι, κι όταν γίνουμε φιλακόλουθοι εντός του χώρου της Εκκλησίας, εντός του Ναού τότε οπωσδήποτε θα επεκταθεί και το φιλακόλουθο πνεύμα και έξω από τον Ναό. Και τότε θα μπορέσουμε και στο σπίτι μας, πού είναι κατ' οίκον Εκκλησία, να ζούμε την προσευχή. Και κυρίως την ομαδική προσευχή. Βλέπετε σήμερα, μετά λύπης μας, υπάρχει μία μυστική διάρρηξη, ένας μυστικός χωρισμός στην οικογένεια, Γι’ αυτό εκείνο που χρειάζεται, για να ενωθεί η οικογένεια μ' ένα άρρηκτο δεσμό, είναι η συμπροσευχή, η κοινή προσευχή.
Πρέπει να προσέξουμε πολύ σοβαρά το θέμα της προσευχής. Και ακόμη κι αυτό της νοεράς προσευχής το: «Κύριε, Ιησού Χριστέ ελέησόν με». Πολλοί είναι εκείνοι που λένε ότι δεν έχουν χρόνο να προσευχηθούν. Κι εμείς τους διαψεύδου-με. Δεν έχετε χρόνο να προσευχηθείτε; Είναι δυνατόν; Όταν σηκώνεστε το πρωί, μέχρι να τακτοποιηθείτε, να λέτε την ευχή. Δεν είναι τρόπος προσευχής αυτός; Μέχρι να κάνετε μερικές δουλειές το πρωί μέχρι να πάτε στην δουλειά, στο λεωφορείο, γιατί να μην λέτε με το μυαλό σας την ευχή. Και τότε, όπως λένε οι Πατέρες, ένας, ο όποιος δεν μπορεί να έχει στο πρόγραμμα του ειδικές ώρες προσευχής, όταν προσεύχεται κατά την ώρα πού δουλεύει, τότε οπωσδήποτε αναπληρώνονται οι τακτές ώρες, πού τις επιθυμεί μεν αλλά λόγω των κοινωνικών του υποχρεώσεων δεν μπορεί να τις βρει.
Στο φαγητό πάντα να γίνεται προσευχή. Ουδέποτε να τρώμε χωρίς να προσ-ευχόμαστε. Πάντα να προηγείται και να έπεται η προσευχή. Τότε όχι μόνο ευλογείται το φαγητό, αλλά έχει και άλλη γλυκύτητα.
Ένα άλλο, το όποιο πρέπει να προσεχθεί στην οικογένεια, είναι η ανάγκη ενός κοινού πνευματικού. Συνήθως άλλο πνευματικό έχει η σύζυγος, άλλο ο σύζυγος, και γίνεται πολλές φορές σύγχυση...Γι΄αυτό, για να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις ειρηνικής ζωής πρέπει οπωσδήποτε να έχουμε ένα κοινό πνευματικό ώστε να χαράσσεται μία κοινή γραμμή. Αλλοίμονο σ’ εκείνους που δεν έχουν πνευματικό, που δεν εξομολογούνται.
Ακόμα και τα παιδιά από μικρά, ακόμα από τον καιρό πού μαθαίνουν να μιλούν, να τα στέλνουμε στον πνευματικό, για να τους δημιουργήσουμε το αίσθημα ότι είναι ατελή και κάνουν λάθη. Διότι, εάν δεν τους δώσουμε αυτά, πού πρέπει να τους δώσουμε, όταν είναι μικρά, μην πλανάστε ότι, όταν μεγαλώσουν, θα μας ακούνε και δεν θα παρασύρονται. Τα παιδιά πρέπει από μικρά να τα οδηγήσουμε στον σωστό τρόπο. Και το θεμέλιο του σωστού τρόπου είναι να μάθει το παιδί να επικοινωνεί με τον πνευματικό.
Ένα άλλο, το οποίο ήθελα να σας πω, πρέπει να βρούμε και να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις ησυχίας. Πρέπει όλοι μας, μικροί και μεγάλοι, να δημιουργήσουμε ώρες, πού να βλέπουμε τον εαυτό μας. Διότι αυτή η ένταση λόγω των κοινωνικών, των οικογενειακών, των επαγγελματικών μεριμνών μας δημιουργεί μία δυσκολία, μία βαρύτητα, γι’ αυτό πρέπει να βρίσκουμε μερικούς τρόπους και μερικές μεθόδους να φεύγουμε από τον κόσμο.
Μία μέθοδος και ένας τρόπος, πού οδηγεί στην σωστή οδό και στο σωστό α-ποτέλεσμα, είναι να επισκεπτόμαστε τα εξωκλήσια. Αυτό θα μας βοηθήσει να ενοποιηθούμε με τον εαυτό μας. Τα εξωκλήσια τα έκτισαν οι παλαιοί, διότι πρώτα οι παλιοί ορθόδοξοι είχαν πάντοτε ησυχαστικές διαθέσεις. Τα έκτιζαν, για να πηγαίνουν εκεί να προσεύχονται, ν' ανάβουν τα καντήλια, να κάνουνε ησυχαστικές Λειτουργίες.
Ένας άλλος πρακτικός τρόπος είναι να έχουμε σχέσεις με πνευματικούς ανθρώπους. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Και ακόμα, αν είναι εφικτό να τους καλούμε στο σπίτι, ώστε να έχουμε μία άμεση κοινωνία και επαφή με την οικογένεια. Συμβάλλει τα μέγιστα η επίσκεψη ενός πνευματικού ανθρώπου μέσα στην οικογένεια!
Ένα άλλο, το οποίο θα συμβάλλει στην πνευματική αναβάθμιση της κατ' οίκον Εκκλησίας, πού λέγεται οικογένεια, είναι το να δημιουργήσουμε ένα λατρευτικό πνεύμα στην οικογένεια καλώντας τον Ιερέα στο σπίτι μας προκειμένου να τελέσει περιστασιακά την ακολουθία του Μικρού Αγιασμού και του ιερού Ευχελαίου. Το να έρθει ο Ιερέας και να μας κάνει ένα μυστήριο της Εκκλησίας στο σπίτι μας συμβάλλει πάρα πολύ, ώστε τα παιδιά μας να συνδεθούν κατά ένα πρακτικότερο και συνάμα ουσιαστικότερο τρόπο με τη ζωή της Εκκλησίας.
Πάρα πολύ θα βοηθηθούμε, εάν συμμετέχουμε στις αγρυπνίες. Άλλη είναι ή χάρη της Λειτουργίας, πού γίνεται τη νύκτα, και άλλη ή χάρη της Λειτουργίας, πού γίνεται το πρωί.
Να συνδεθούμε και εμείς και τα παιδιά μας με τον Άγιο της Ενορίας μας. Από παλιά οι γιαγιάδες μας, οι μανάδες μας, οι παλιοί, είχανε μία αυθόρμητη φιλία και σύνδεση με τον Άγιο της Ενορίας τους. Και πολλές φορές είχαν εμπειρίες της θαυ-ματουργικής παρουσίας του Αγίου της Ενορίας. Γι` αυτό όσο μπορούμε, κι αυτοί πού κάνουν ιεραποστολή κι αυτοί πού κάνουν πνευματικό έργο, να μην διασπούμε την πνευματική ζωή της Ενορίας. Αλλά πρέπει να βοηθούμε τους χριστιανούς να συνδεθούν με την Ενορία κι μάλιστα τον Άγιο της Ενορίας τους να τον έχουν προστάτη τους. Είναι λυπηρό το φαινόμενο να βλέπει κανείς ενορίτες να εγκαταλείπουν την Ενορία τους, την Κυριακή και να τρέχουν στα γύρω χωριά προκειμένου να εκκλησιαστούν γιατί δεν τους αρέσει ο Ιερέας τους ή ο ψάλτης τους
Πρέπει εμείς, όσο μπορούμε, και τα παιδιά μας, να προσπαθήσουμε να συμμετάσχουμε μ' ένα ενεργό ρόλο μέσα στην κίνηση της Ενορίας και μέσα στην Κατηχητική κίνηση. Ξέρετε ότι, όταν εμείς και τα παιδιά μας συνδεόμαστε με τις ενέργειες, με την δράση της Ενορίας, οπωσδήποτε δημιουργούμε μία φιλία, ένα ιδιαίτερο σύνδεσμο με την Ενορία, πού μας βοηθά, ώστε να ριζώσουμε μέσα στην Εκκλησία και εύκολα να μην ξεκόβουμε.
Ένα άλλο, το όποιο μας συνδέει με την Ενορία, είναι να κάνουμε προσφορές, να κάνουμε πρόσφορα και να τα φέρνουμε στην Ενορία, για να ωφελούνται από αυτά οι κεκοιμημένοι και να ωφελούμεθα κι εμείς, διότι απ’ αυτή την προσφορά θα βγει το Σώμα του Χριστού.
Ένα άλλο, το όποιο μας συνδέει με την Εκκλησία, είναι ή γιορτή των ονομαστηρίων μας. Τι ωραιότερο πράγμα εμείς οι ίδιοι, πού έχουμε την ονομαστική μας εορτή, να κάνουμε την γιορτή του Αγίου μας! Να φέρουμε Αρτοκλασία, το πρόσφορο, να εκκλησιαστούμε, να ετοιμαστούμε και να κοινωνήσουμε. Είναι αιρετικό το ότι εγκαταλείψαμε τις εορτές των Αγίων και γιορτάζουμε τα γενέθλια.
Ένας λόγος, πού σήμερα τα σύγχρονα παιδιά έχουνε ψυχολογικά προβλήματα, είναι, διότι δεν τους αναπτύξαμε εμείς οι γονείς τον διάλογο. Δηλαδή χαλάσαμε την επικοινωνία μαζί με τα παιδιά μας. Και ένα άλλο, το οποίο πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους οι γονείς: Πολλές φορές το πολύ ενδιαφέρον, πού έχουμε για τα παιδιά μας, και ή μεγάλη έγνοια μας κάνει να είμαστε πολύ αυστηροί, και πολλές φορές άτεγκτοι κι ανυποχώρητοι σε μερικά πράγματα. Πρέπει να το χωνέψουμε ότι τα παιδιά, τα σύγχρονα παιδιά, δεν έχουν δύναμη ν' αντέχουν την αυστηρότητα, πού αντέχαμε εμείς οι παλιότεροι. Γι΄αυτό πρέπει με τον διάλογο και με την πειθώ να τους λέμε το καλό και μετά να αναπληρώνουμε με την προσευχή. Όταν εμείς προσευχόμαστε τότε δεν θα έχουμε άγχος για τα παιδιά μας.
Ξέρετε οι μετάνοιες πόσο βοηθούνε, ώστε το παιδί να έχει αίσθηση της προσευχής; Διότι τα παιδιά δεν αρκούνται με το να τους λες αυτό απαγορεύεται, εκείνο απαγορεύεται, αυτό δεν επιτρέπεται. Να μην τους δώσουμε ένα στείρο ηθικισμό, αλλά να τα βοηθήσουμε να βρουν ένα αντίκρισμα διότι, αν δεν βρει το παιδί αντίκρισμα, πού είναι αυτή τούτη η θεία χάρις, η κατ' αίσθηση θεία χάρις, είναι αδύνατο να το πείσουμε να ζήσει την ζωή της Εκκλησίας. Γι’ αυτό οπωσδήποτε πρέπει να μάθουμε στο παιδί να προσεύχεται κατά τον ορθό πατερικό και παραδοσιακό τρόπο.
Ένα άλλο, το όποιο πρέπει να προσέξουμε στην οικογένεια είναι το έξης: Ο πατέρας και ή μητέρα πρέπει να συγκεντρώνουν τα παιδιά κάπου-κάπου και να τους λένε τις τυχόν παρατηρήσεις, τις τυχόν λύπες, που έχουν, να τους λένε τα παράπονα τους και να συνεξηγούνται, διότι η συνεξήγηση λύνει κάθε παρεξήγηση. Και τα παιδιά πολλές φορές κάνουν κάτι και δεν έχουν γνώση τι έκαναν. Γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει μία καθολική, μία ολική επικοινωνία των γονιών με τα παιδιά.
Oπωσδήποτε ένα παιδί, για να μπορέσει να επιβιώσει πνευματικά, πρέπει να σέβεται, την
ζωή της 'Εκκλησίας, και, για να μάθει να σέβεται την ζωή της Εκκλησίας, πρέπει οπωσδήποτε να συμμετέχει στην θεία Λειτουργία, να συμμετέχει στην μυστηριακή ζωή, να τιμά τους Αγίους της Εκκλησίας. Να μάθει να σέβεται τις αργίες. Τι ωραίο πράγμα η οικογένεια, όλοι μαζί, κάθε Κυριακή να εκκλησιάζεται και αφού προετοιμασθεί να προσέρχεται στην θεία Κοινωνία, ώστε να λαμβάνει δύναμη εξ ύψους! Να λαμβάνει παράκληση, να λαμβάνει παρηγοριά, να λαμβάνει δύναμη, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις του σκότους. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο διάβολος εργάζεται. Ο διάβολος δεν είναι το αφηρημένο κακό. Ο διάβολος είναι συγκεκριμένη οντότητα, όπως οι Άγγελοι, και συνεχώς ενοχλεί τον αγωνιζόμενο άνθρωπο. Γι' αυτό μόνο με την συμμετοχής μας στα Μυστήρια, τα οποία καίνε τους δαίμονες, μπορούμε να επιβιώσουμε και να αναβαπτιστούμε πνευματικά.
Διηγούνται για τον άγιο Ιωακείμ τον Βατοπεδινό, ότι όταν έβλεπε ανθρώπους να δουλεύουν τις Κυριακές δεν μπορούσε να το αντέξει. Γι’ αυτό ή έκανε παρατηρήσεις ή πολλές φορές, όταν έβλεπε ότι δεν πείθονταν, προκειμένου να τους παιδαγωγήσει, όπως λέει ο βίος του, τους παραδειγμάτιζε. Πολλές φορές έβλεπε γυναίκες να μαζεύουν χόρτα τις Κυριακές και, για να τις παιδαγωγήσει και να τις παραδειγματίσει, τις έλεγε: «Σε παρακαλώ, όταν θα μαγειρέψεις τα χόρτα, φώνα-ξέ με κι εμένα να φάμε μαζί.» Κι επειδή τον αγαπούσαν αυτόν τον άγιο άνθρωπο ευχαρίστως τον δέχονταν στο σπίτι.
Κι, όπως αφηγείται ο βιογράφος του, πολλές φορές, όταν τον συγκαλούσαν, για να φάει το φαγητό της Κυριακής, μόλις άνοιγε η νοικοκυρά την κατσαρόλα για να βάλει στα πιάτα το φαγητό, το έβρισκε γεμάτο σκουλήκια. Μία άλλη γυναίκα στην κατσαρόλα του φαγητού της Κυριακής βρήκε ένα μεγάλο φίδι. Και τους έλεγε ο Άγιος: Αυτό είναι το φαγητό του κόπου της Κυριακής.
Όταν πλησιάζουμε νέους και προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε μαζί τους μας πιάνει απόγνωση, και λέμε αυτοί αύριο θα κάνουν παιδιά, τί θα πουν στα παιδιά τους; Εφ' όσον αυτοί είναι τελείως κενοί, τί θα πουν στα παιδιά οι αυριανοί γονείς; Τα σχολεία, σήμερα δεν δίνουν την ορθόδοξη παιδεία. Γι' αυτό πρέπει να γίνει σχολείο, το σπίτι. Πρέπει το παιδί να μάθει από το σπίτι, να του ριζωθούν οι αλήθειες του Ευαγγελίου από το σπίτι, ώστε κανείς, ούτε καθηγητής, ούτε δάσκαλος, να μην μπορεί να τις ξεριζώσει.
Γι’ αυτό, όσο μπορούμε, αν θέλουμε να οδηγηθεί κι αυτός ο τόπος σε μία σωστή κατεύθυνση, πρέπει οπωσδήποτε να βοηθήσουμε και τα παιδιά μας και τους εαυτούς μας, να γίνουμε φορείς μετανοίας. Και για να γίνουμε φορείς μετανοίας, πρέπει να ακολουθούμε τον δρόμο τον συγκεκριμένο, τον οποίο μας παρέδωσαν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Εάν δεν ακολουθήσουμε τους Πατέρες μας, είναι αδύνατο να τα βγάλουμε πέρα. Και πολλές φορές δυστυχώς έρχονται άνθρωποι, πού αγωνίζονται κατά ένα εσφαλμένο τρόπο, πενήντα χρόνων, εξήντα χρόνων, και ο καρπός τους, επειδή αγωνίζονται λανθασμένα, είναι η απόγνωση, η κενότητα. Είναι ένας ψυχρός ηθικισμός, ενώ ο καρπός αυτού, πού αγωνίζεται ορθόδοξα, είναι το πλήρωμα της θείας Χάριτος. Αυτό πρέπει να βρούμε, σ' αυτό πρέπει να αποσκοπούμε, διαφορετικά αποτύχαμε. Και ή μεγαλύτερη τιμή, στην ανθρώπινη προσωπικότητα είναι ο αγιασμός της ψυχής. Και ο αγιασμός δεν είναι γνώρισμα και επιδίωξη μόνο των Μοναχών και των Κληρικών είναι ίδιο όλων των μελών της Εκκλησίας. Δεν έχουν άλλο Ευαγγέλιο οι Μοναχοί και άλλο οι Κληρικοί. Στο ίδιο Θεό πιστεύουμε, το ίδιο Ευαγγέλιο έχουμε.
Γι’ αυτό, αν αγωνιζόμαστε σωστά, οπωσδήποτε θα γευτούμε τους γλυκύτατους καρπούς της θείας Χάριτος.
