«Τόν δυσί στέμμασι κατεστεμμένον ἱερωσύνης καί ἀθλήσεως..., παρά τῆς δεξιᾶς τοῦ Παντάνακτος Θεοῦ, Χαραλάμπη, τόν ἐν Μάρτυσι μέγιστον εὐφημήσωμεν...»
ύο στέμματα, Ἀγαπητοί μου, ἔχει στό κεφάλι του ὁ ἅγιος Χαράλαμπος. Καί οἱ βασιλεῖς τοῦ κόσμου ἔχουν στέμμα, ἀλλά τό στέμμα αὐτό πολλές φορές πέφτει ἀπό τό κεφάλι τους. Ἀπό ἐστεμμένοι γίνονται ἔκπτωτοι. Οἱ Ἅγιοι εἶναι οἱ μόνοι θρονιασμένοι καί ἐστεμμένοι, πού δέν πρόκειται ποτέ νά ἐκθρονιστοῦν καί νά ἐκπέσουν ἀπό τήν δόξα τους. Γι’ αὐτό καί στίς εἰκόνες τῆς ὀρθοδόξου ἁγιογραφίας παρουσιάζονται μέ λαμπρό, χρυσό φωτοστέφανο.
Πάντοτε ὅμως στούς Ἁγίους τό φωτοστέφανο τῆς μετά θάνατον δόξας ἔρχεται νά ἀντικαταστήσει κάποιο ἤ κάποια στεφάνια τῆς ἐδῶ ζωῆς τους. Τέτοια στεφάνια εἶναι ἡ πίστη, ἡ σεμνότητα, ἡ παρθενία καί ἡ ἁγνότητα, ἡ ὁσιότητα, ἡ ἄσκηση, ἡ ἱερωσύνη καί κυρίως ἡ ἄθληση καί τό μαρτύριο.
Τά δύο τελευταῖα στεφάνια, ἡ ἱερωσύνη καί τό μαρτύριο ταιριάζουν στόν σήμερα ἑορταζόμενο ἅγιο Χαράλαμπο. Γι’ αὐτό καί λέγεται ἱερομάρτυς. Ἀκάνθινο στεφάνι καί ἡ ἱερωσύνη. Ἀκάνθινο στεφάνι καί τό μαρτύριο.
Ὡς ἱερεύς, ὁ ἅγιος Χαράλαμπος, πολλές φορές τέλεσε τή θεία Λειτουργία. Ἦρθε ὅμως κάποια στιγμή, πού τέλεσε τήν ὡραιότερη λειτουργία τῆς ζωῆς του. Καί ἡ ὡραιότερη λειτουργία τῆς ζωῆς του ἦταν τό μαρτύριό του. Στίς ἄλλες λειτουργίες προσέφερε στούς πιστούς τό Αἷμα καί τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Στήν λειτουργία τοῦ μαρτυρίου προσέφερε στόν Χριστό τό δικό του αἷμα καί τό δικό του σῶμα.
Βεβαίως ἡ προσφορά τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀνώτερη ἀπό τήν προσφορά ὁποιουδήποτε ἄλλου αἵματος. Ἄν κάνει ἕνας ἱερέας χίλιες Λειτουργίες δέν ἐξασφαλίζει τό εἰσιτήριο γιά τόν Παράδεισο. Ἄν ὅμως τελέσει τή Λειτουργία τοῦ μαρτυρίου, καί μόνο αὐτή ἐξασφαλίζει τό εἰσιτήριο γιά τόν Παράδεισο. Ἔτσι παρουσιάζει ἕνας ὕμνος τῆς ἑορτῆς τό μαρτύριο τοῦ ἁγίου Χαραλάμπους:
«Ἔθυσας τῷ Θεῷ θυσίαν αἰνέσεως,
ἱερουργῶν τῷ Δεσπότῃ καί κτίστῃ σου...
Σεαυτόν γάρ θυσίαν εὐπρόσδεκτον προσήγαγες,
τῷ διά σέ θυσίαν ἑαυτόν, τῷ Θεῷ καί Πατρί
προσαγαγόντι». (Δοξαστικό Ἑσπερινοῦ)
Τό νέο στοιχεῖο στή θυσία τοῦ μαρτυρίου, ἕνα στοιχεῖο, πού δέν φαίνεται σέ θυσίες ἀνθρώπων γιά ἄλλες ἰδεολογίες καί θρησκεῖες, εἶναι ἡ ΧΑΡΑ. Ὁ πόνος μεταστοιχειώνεται σέ χαρά, ἡ ὀδύνη τοῦ μαρτυρίου προκαλεῖ χαρά καί ἀγαλλίαση. Ἀπό τόν πόνο γεννιέται ἡ χαρά, ὅπως ἀπό τόν πόνο τοῦ τοκετοῦ γεννιέται ἕνας νέος ἄνθρωπος.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος βρίσκεται μέσα στήν φυλακή καί γράφει γιά τήν χαρά: «Χαίρω ἐν τοῖς παθήμασί μου καί ἀνταναπληρῶ τά ὑστερήματα τῶν θλίψεων τοῦ Χριστοῦ ἐν τῷ σώματί μου» (Κολασ. 1, 24). Ἡ χαρά στό μαρτύριο εἶναι χάρισμα καί χαρακτηριστικό γνώρισμα τῶν Ἁγίων. Δέν ἦταν δυνατόν νά φτάσουν στήν στιγμή τοῦ τελικοῦ μαρτυρίου, ἄν δέν σκιρτοῦσαν ἀπό χαρά.
Αὐτή τήν χαρά στό μαρτύριο εἶχε καί ὁ ἅγιος Χαράλαμπος. Αὐτό φανερώνει καί τό ὄνομά του. Χαρά καί λάμψη, δηλαδή ἔλαμπε ἀπό χαρά ὁ ἅγιος Χαράλαμπος.
Οἱ στίχοι τοῦ Συναξαρίου του βεβαιώνουν αὐτή τήν συσχέτιση τοῦ ὀνόματός του μέ τήν χαρά καί τήν λάμψη:
«Κατηξιώθης, Χαράλαμπε, ἐκ ξίφους, καί λαμπρότητος καί χαρᾶς τῶν Μαρτύρων...».
Ἡ χαρά τῶν μαρτύρων, καί γενικῶς ἡ χαρά ὅλων τῶν χριστιανῶν, ἀφοῦ ὅλοι οἱ χριστιανοί εἶναι κατά ἕνα τρόπο μάρτυρες, ἔχει τήν ἐξήγησή της. Ὁ χριστιανός μάρτυρας δέν εἶναι μαζοχιστής, ὥστε νά χαίρεται ὅταν τόν ραβδίζουν, ὅταν τοῦ ξεσχίζουν τό δέρμα, ὅταν τόν ξαπλώνουν πάνω στό πυρακτωμένο ἀπό τήν φωτιά σιδερένιο κρεβάτι, ὅταν τόν βάζουν σέ τροχούς μέ κοφτερά μαχαίρια, ὅταν τοῦ κάνουν ποικίλα και φρικτά βασανιστήρια, ὅπως συνέβηκε στήν περίπτωση τοῦ ἁγίου Χαραλάμπους. Δέν εἶναι μαζοχιστής, εἶναι ἥρωας. Ἀντέχει τό μαρτύριο μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καί ἔχει λόγους σοβαρούς, που τόν κάνουν νά εἶναι χαρούμενος:
ΠΡΩΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: Πρίν ἀπό τό μαρτύριο, ὁ χριστιανός μάρτυρας αἰσθάνεται χαρά, πού θά μαρτυρήσει, διότι ξέρει γιά ποιόν θυσιάζεται. Θυσιάζεται γιά τό πιό ἀγαπητό πρόσωπο, γιά τόν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστό. Ἡ ἀγάπη στό Χριστό προκαλεῖ τήν χαρά.
Πρῶτος ἐκεῖνος μᾶς ἀγάπησε καί ὕστερα ἐμεῖς τόν ἀγαπᾶμε. Πρῶτος ἐκεῖνος θυσιάστηκε καί μετά ἐμεῖς καλούμαστε γι’ αὐτόν νά θυσιαστοῦμε.
Μέ τά παθήματά μας ὁ χριστιανός μάρτυρας γίνεται κοινωνός τῶν παθημάτων τοῦ Χριστοῦ. Καί ὅποιος γίνεται κοινωνός τῶν παθημάτων, γίνεται καί κοινωνός τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό μᾶς τό βεβαιώνει καί ὁ ἀπόστολος Πέτρος: «Καθό κοινωνεῖτε τοῖς τοῦ Χριστοῦ παθήμασι, χαίρετε, ἵνα καί ἐν τῇ ἀποκαλύψει τῆς δόξης αὐτοῦ χαρῆτε ἀγαλλιώμενοι» (Α΄ Πέτρ. 4, 18).
Οἱ Ἀπόστολοι, ὅταν ξυλοκοπήθηκαν στό συνέδριο τῶν Ἰουδαίων, βγῆκαν ἔξω καί χοροπηδοῦσαν ἀπό χαρά, πού ἀξιώθηκαν νά ὑποστοῦν τά πρῶτα μαρτύρια γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. «Οἱ μέν οὖν ἐπορεύοντο χαίροντες ἀπό προσώπου τοῦ συνεδρίου, ὅτι ὑπέρ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ κατηξιώθησαν ἀτιμασθῆναι» (Πράξ. 5, 41). Ἡ χαρά αὐτή τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Μαρτύρων ἀποτελεῖ ὑπόδειγμα γιά μᾶς τούς σημερινούς χριστιανούς.
Ἀλλά πῶς ἔφτασαν οἱ μάρτυρες σ’ αὐτή τήν ἐλευθερία, ὥστε νά ἀποδεσμευθοῦν, καί ἀπό τήν καταπίεση τοῦ πόνου μέ χαρά νά βαδίζουν στό μαρτύριο;
Ἐδῶ βρίσκεται ὁ ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ, στόν ὁποῖο ὀφείλεται ἡ χαρά τους στό μαρτύριο.
Εἶναι ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ. Ἄν ἡ ἀγάπη στό Χριστό γεννᾶ τόν πόθο τοῦ μαρτυρίου, ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ κρατεῖ καρτερικό καί γενναῖο τόν μάρτυρα κατά τόν χρόνο τοῦ μαρτυρίου. Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ κάνει τούς χριστιανούς, ἐνῶ πονᾶνε, νά χαίρονται· ἐνῶ εἶναι δεμένοι στήν φυλακή μέ ἁλυσίδες, νά αἰσθάνονται ἀπελεύθεροι Χριστοῦ. Τό μαρτύριο εἶναι χάρισμα· ἀπό τά μεγαλύτερα καί καταπληκτικότερα χαρίσματα. Ἔτσι τό ἔβλεπε ὁ μεγάλος μάρτυς τοῦ Χριστοῦ, ὁ ἀπόστολος Παῦλος, καί ἔλεγε: «Ὑμῖν ἐχαρίσθη τό ὑπέρ Χριστοῦ, οὐ μόνον τό εἰς αὐτόν πιστεύειν, ἀλλά καί τό ὑπέρ αὐτοῦ πάσχειν» (Φιλιπ. 1, 29).
Χαριτωμένος μάρτυρας ὁ ἅγιος Χαράλαμπος. Χαριτωμένοι ὅλοι οἱ μάρτυρες. Τήν ὥρα τοῦ μαρτυρίου ἔχουν μυστική χαρά, ὅτι δέν εἶναι μόνοι τους, ὅτι μαζί τους, συναθλῶν, εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός.
Καί ὁ ΤΡΙΤΟΣ ΛΟΓΟΣ τῆς χαρᾶς.
Φανταστεῖτε κάποιον νά τοῦ χαρίζουν θησαυρό πολύτιμο, πού ὅμως βρίσκεται πολύ ψηλά καί δέν μπορεῖ νά τόν φτάσει. Χαρούμενος εἶναι, πού τοῦ χάρισαν τόν θησαυρό, ἀλλά πιό χαρούμενος θά εἶναι ὅταν τοῦ χαρίσουν καί τή σκάλα γιά νά ἀνέβει καί νά φτάσει τό θησαυρό.
Τό μαρτύριο εἶναι ἡ σκάλα, ἡ πιό σταθερή καί σίγουρη σκάλα, γιά νά ἀνέβει κανείς στόν οὐρανό καί νά κληρονομήσει τά ἀποθησαυρισμένα, γιά τούς πιστούς, ἀγαθά τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Αὐτή τήν σκάλα χρησιμοποίησε ὁ ἅγιος Χαράλαμπος καί ἀνέβηκε στόν οὐρανό: «Τῷ μαρτυρίῳ τῷ ὑπέρ Χριστοῦ, ὥσπερ κλίμακι χρησάμενος, ἀνῆλθες πρός οὐρανίους λειμῶνας». (Τροπάριο τῆς Λιτῆς)
Ἀγαπητοί μου,
Ἐπώνυμος τῆς χαρᾶς ὁ ἅγιος Χαράλαμπος. Ἡ χαρά του ὑπόδειγμα γιά τήν χαρά μας. Καί στίς μεγαλύτερες θλίψεις ὀφείλουμε νά εἴμαστε χαρούμενοι. Ὄχι ἁπλῶς νά εἴμαστε, ἀλλά καί νά φαινόμαστε χαρούμενοι. Ἡ χαρά μας, τό χαρούμενο πρόσωπό μας, ἀποτελεῖ τήν καλύτερη διαφήμιση τοῦ Χριστιανισμοῦ. Χαρά θέλει νά δεῖ ὁ κόσμος ἀπό τούς Χριστιανούς· τήν ἀληθινή χαρά, σάν τήν χαρά πού εἶχε ὁ ἅγιος Χαράλαμπος: «Χαράν τήν ὑπέρλαμπρον, καί τήν ὑπέρτιμον δόξαν, ἀθλήσας κεκλήρωσαι, καί τήν αἰωνίζουσαν ἀγαλλίασιν, Ἱερεῦ, Ὅσιε». (Στιχηρό Ἑσπερινοῦ)
